Akdeniz’de eski fırtınaların hâlâ hatırladığı çok yönlü bir adamdan bahsedeceğim size.Babası adını Muhiddin Pîrî koymuş. Muhtemelen insanların hürmet edecekleri, manevî itibarı yüksek pirlerden olsun diye. Ama o gitmiş, Türk denizcilerinin pirlerinden biri olmuş. Bunun için gençlik çağlarında önce Karaman’dan İstanbul’a, oradan Gelibolu’ya akmış. Bir cengâver olarak açıldığı denizlerde bir kahraman olması böyle başlar. Macera tutkusuyla geçen korsanlık devrinde devasa dalgaların karanlıklarında uçsuz bucaksız kefenler gibi görünen beyaz köpükleri bedenine sararak ısınmaya çalıştığı muhakkaktır. Amcası ünlü denizci Kemal Reis ile Sicilya, Korsika, Sardunya ve Fransa kıyılarına akınlar yapması bu zamanlara rastlar. Öyle ki, artık Endülüs’te katliama uğrayan Müslümanları İspanya’dan Kuzey Afrika’ya taşıyor, İslam düşmanlarının yüreklerine korku salıyordu. İhtişamlı Osmanlı sultanının hizmetine girdiği zamanlarda ise artık peşinden donanmalar sürükleyip götüren bir derya beyi, Akdeniz’e nam salmış cengâver ruhlu bir kaptan idi. Seyir kamarasında usturlabına veya rubu tahtasına baka baka macera tutkusunu kışkırtan keşif zamanları birer hatıra olunca, herkes ona bilge bir alim diye hürmet etmeye başladı. Gelibolu’da, ulu tecrübeleriyle harmanladığı bilgilerini âhârlı kâğıtlara, parşömenlere ve ceylan derilerine aktarıyordu artık; nakış nakış, desen desen, renk renk ve çizgi çizgi… Haritalar okumakta, haritalar incelemekte ve haritalar çizmekte; denizciler için kitaplar yazmaktaydı. Yıllardan 1513 idi ve bir dünya haritası çizdi. Atlas Okyanusu, İber Yarımadası, Afrika’nın batısı ile yeni dünya Amerika’nın doğu kıyılarını gösteren bu harita, tarih boyunca dünyanın en çok konuştuğu harita oldu ve üzerinde sayısız teoriler, spekülasyonlar, iddialar ileri sürüldü ve sürülmeye devam ediyor. Tam 500 yıl evvel büyük bir isabet ve maharetle çizilen söz konusu harita devrin hükümdarı Yavuz Sultan Selim’e sunulmuş olup halen İstanbul’da Topkapı Sarayı’nda korunmaktadır. Geçtiğimiz aylarda ziyaretçiler için sergilenen harita, ceylan derisi üzerine 90x60 boyutlarında ve dokuz renkte hazırlanmış nadide bir eser, portolan tarzında, enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri kullanılarak çizilmiş bir opus magnumdur. Başka parçalarının da olduğu tahmin edilen haritada, Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, madenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine ilişkin notlar ile oralarda yaşayan hayvan veya hayalî yaratıkların resimlerine de yer verilmiştir. Ayrıca Piri Reis bu notların bazılarını, daha sonra yazacağı Kitab-ı Bahriye (Denizcilik Kitabı) adlı mücevher değerindeki eserinde de anlatacaktır. Kitab-ı Bahriye, usta denizcinin, Akdeniz’de yaptığı seyirler sırasında gördüğü yerleri ve yaşadığı olayları anlattığı dünya denizciliğinin ilk kılavuz kitabıdır ve Kanuni Sultan Süleyman’a sunulmuştur. Barbaros Hayreddin Paşa’nın kaptan-ı deryalığı döneminde derya sancak beyi (tümamiral) olan Piri Reis, yirmi yılı aşkın Osmanlı donanmasında “Deniz adamı denizde gerektir” diyerek gayretle ve başarıyla görevler yapar. Hayat pusulasının ibresi 1552 yılında, Umman ve Basra’yı gösterdiğinde, 30 gemiyle çıktığı seferde denizler değil ama birtakım mevki makam fırtınaları, seksenini aşan bu kurt denizcinin vücut gemisini alabora edip nefes serenini kırar ve ömür yelkenini yokluk deryasına düşürür. Geriye perakende haritalar ile Hadikatü’l-Bahriye (Denizler Bahçesi), Biladü’l-Aminat (Emniyetli Bölgeler) ve Eşkalname (Çizimler Kitabı) isimli eserler kalır. O, modern bilimlerin harmanlandığı çağımızda bile bir benzerinin yetiştirilemediği olağanüstü şahsiyetlerden ve yalnız Türklerin değil, âdeta bütün dünyanın yüz aklığı olan kahramanlardan, gençlerimizin örnek aldıkları zaman kıvanç duyacakları başarı timsallerinden biridir. Başarılı kalemini hürmetle öperiz. Not: 26-29 Eylül tarihlerinde Türk Tarih Kurumu’nun düzenlemesiyle Piri Reis Sempozyumu yapılacaktır. İstanbul’da olanlar için fırsat sayılır. i.pala@zaman.com.trBercesteTevekkül bâdbânın kıl küşâde fülk-i ihlâsaEser bahr-i emelde bir muvâfık rûzigâr elbet Fıtnat Hanımİhlas gemisiyle yolculuk yapmak istersen tevekkül yelkenini aç. Böyle yaparsan, bir gün gelir, emel denizinde elbette uygun rüzgâr esmeye başlar.ARADAKİ FARKRivayet olunur ki bir gün Hz. Ali’nin huzuruna küstah ve katı yüzlü bir bedevi gelip sormuş:“Ey İmam! Neden Ebubekir’in ve Ömer’in halifelikleri zamanında halkta kavga, kargaşa, husumet gibi huylar yoktu da Osman ile senin zamanında böyle çekiş, dövüş, ihtilaf ve mübareze çoğaldı?Hz. Ali hiç öfkelenmeden cevap vermiş:“Bunu anlamayacak ne var! Osman ile ben, Ebubekir ve Ömer’e yardımcılar idik. Sen ve senin gibiler de bana ve Osman’a yardımcı oldunuz.”
Akdeniz’de eski fırtınaların hâlâ hatırladığı çok yönlü bir adamdan bahsedeceğim size.Babası adını Muhiddin Pîrî koymuş. Muhtemelen insanların hürmet edecekleri, manevî itibarı yüksek pirlerden olsun diye. Ama o gitmiş, Türk denizcilerinin pirlerinden biri olmuş. Bunun için gençlik çağlarında önce Karaman’dan İstanbul’a, oradan Gelibolu’ya akmış. Bir cengâver olarak açıldığı denizlerde bir kahraman olması böyle başlar. Macera tutkusuyla geçen korsanlık devrinde devasa dalgaların karanlıklarında uçsuz bucaksız kefenler gibi görünen beyaz köpükleri bedenine sararak ısınmaya çalıştığı muhakkaktır. Amcası ünlü denizci Kemal Reis ile Sicilya, Korsika, Sardunya ve Fransa kıyılarına akınlar yapması bu zamanlara rastlar. Öyle ki, artık Endülüs’te katliama uğrayan Müslümanları İspanya’dan Kuzey Afrika’ya taşıyor, İslam düşmanlarının yüreklerine korku salıyordu. İhtişamlı Osmanlı sultanının hizmetine girdiği zamanlarda ise artık peşinden donanmalar sürükleyip götüren bir derya beyi, Akdeniz’e nam salmış cengâver ruhlu bir kaptan idi. Seyir kamarasında usturlabına veya rubu tahtasına baka baka macera tutkusunu kışkırtan keşif zamanları birer hatıra olunca, herkes ona bilge bir alim diye hürmet etmeye başladı. Gelibolu’da, ulu tecrübeleriyle harmanladığı bilgilerini âhârlı kâğıtlara, parşömenlere ve ceylan derilerine aktarıyordu artık; nakış nakış, desen desen, renk renk ve çizgi çizgi… Haritalar okumakta, haritalar incelemekte ve haritalar çizmekte; denizciler için kitaplar yazmaktaydı. Yıllardan 1513 idi ve bir dünya haritası çizdi. Atlas Okyanusu, İber Yarımadası, Afrika’nın batısı ile yeni dünya Amerika’nın doğu kıyılarını gösteren bu harita, tarih boyunca dünyanın en çok konuştuğu harita oldu ve üzerinde sayısız teoriler, spekülasyonlar, iddialar ileri sürüldü ve sürülmeye devam ediyor. Tam 500 yıl evvel büyük bir isabet ve maharetle çizilen söz konusu harita devrin hükümdarı Yavuz Sultan Selim’e sunulmuş olup halen İstanbul’da Topkapı Sarayı’nda korunmaktadır. Geçtiğimiz aylarda ziyaretçiler için sergilenen harita, ceylan derisi üzerine 90x60 boyutlarında ve dokuz renkte hazırlanmış nadide bir eser, portolan tarzında, enlem ve boylam çizgileri yerine anahtar noktalarda yönleri gösteren pusula gülleri kullanılarak çizilmiş bir opus magnumdur. Başka parçalarının da olduğu tahmin edilen haritada, Yeni Dünya’nın yerlileri, hayvanları, bitkileri, madenî zenginlikleri ve diğer ilginç özelliklerine ilişkin notlar ile oralarda yaşayan hayvan veya hayalî yaratıkların resimlerine de yer verilmiştir. Ayrıca Piri Reis bu notların bazılarını, daha sonra yazacağı Kitab-ı Bahriye (Denizcilik Kitabı) adlı mücevher değerindeki eserinde de anlatacaktır. Kitab-ı Bahriye, usta denizcinin, Akdeniz’de yaptığı seyirler sırasında gördüğü yerleri ve yaşadığı olayları anlattığı dünya denizciliğinin ilk kılavuz kitabıdır ve Kanuni Sultan Süleyman’a sunulmuştur. Barbaros Hayreddin Paşa’nın kaptan-ı deryalığı döneminde derya sancak beyi (tümamiral) olan Piri Reis, yirmi yılı aşkın Osmanlı donanmasında “Deniz adamı denizde gerektir” diyerek gayretle ve başarıyla görevler yapar. Hayat pusulasının ibresi 1552 yılında, Umman ve Basra’yı gösterdiğinde, 30 gemiyle çıktığı seferde denizler değil ama birtakım mevki makam fırtınaları, seksenini aşan bu kurt denizcinin vücut gemisini alabora edip nefes serenini kırar ve ömür yelkenini yokluk deryasına düşürür. Geriye perakende haritalar ile Hadikatü’l-Bahriye (Denizler Bahçesi), Biladü’l-Aminat (Emniyetli Bölgeler) ve Eşkalname (Çizimler Kitabı) isimli eserler kalır. O, modern bilimlerin harmanlandığı çağımızda bile bir benzerinin yetiştirilemediği olağanüstü şahsiyetlerden ve yalnız Türklerin değil, âdeta bütün dünyanın yüz aklığı olan kahramanlardan, gençlerimizin örnek aldıkları zaman kıvanç duyacakları başarı timsallerinden biridir. Başarılı kalemini hürmetle öperiz. Not: 26-29 Eylül tarihlerinde Türk Tarih Kurumu’nun düzenlemesiyle Piri Reis Sempozyumu yapılacaktır. İstanbul’da olanlar için fırsat sayılır. i.pala@zaman.com.trBercesteTevekkül bâdbânın kıl küşâde fülk-i ihlâsaEser bahr-i emelde bir muvâfık rûzigâr elbet Fıtnat Hanımİhlas gemisiyle yolculuk yapmak istersen tevekkül yelkenini aç. Böyle yaparsan, bir gün gelir, emel denizinde elbette uygun rüzgâr esmeye başlar.ARADAKİ FARKRivayet olunur ki bir gün Hz. Ali’nin huzuruna küstah ve katı yüzlü bir bedevi gelip sormuş:“Ey İmam! Neden Ebubekir’in ve Ömer’in halifelikleri zamanında halkta kavga, kargaşa, husumet gibi huylar yoktu da Osman ile senin zamanında böyle çekiş, dövüş, ihtilaf ve mübareze çoğaldı?Hz. Ali hiç öfkelenmeden cevap vermiş:“Bunu anlamayacak ne var! Osman ile ben, Ebubekir ve Ömer’e yardımcılar idik. Sen ve senin gibiler de bana ve Osman’a yardımcı oldunuz.”