Cumhuriyet'in ilanından sonra uygulamaya konan, Kemalist (laik milliyetçi) modernleşme projesinin dayandığı temel ilkeleri ve politikaları kısaca hatırlayalım: 1) “Demokratik bir rejimle modernleşme reformları gerçekleştirilemez,” dendi.
Otoriter bir tek–parti rejimi kuruldu; muhalefet ‘hainlik'le özdeşleştirildi. 2) “Din modernleşmeye engeldir, toplum üzerindeki etkisi kırılmalıdır,” dendi. Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB) aracılığıyla din, devlet tekeli ve denetimi altına alındı, inanç özgürlükleri kısıtlandı. Resmi İslam yorumu topluma dayatıldı. 3) “Modern bir toplum ancak tek dilli, tek-kültürlü olabilir,” dendi. Türkleştirme politikaları uygulandı. Kürtler yok sayıldı, kimlik talepleri şiddetle bastırıldı. Dış Kürtler, güvenlik tehdidi olarak görüldü.
Söz konusu Kemalist laiklik ve kimlik politikaları, 20. yüzyıl boyunca toplumdan, özellikle Kürtlerden yükselen itirazların yasak ve şiddetle bastırılmasıyla, değişmeden uygulandı. 1950'de çok–partili düzene geçilmesinden sonra siyasiler bazı yumuşatmalar yapmak istedilerse de, asker her seferinde müdahale ederek Kemalist politikaların bekasını güven altına alan askeri vesayet düzenini kurdu ve korudu.
Kemalist politikalarda ilk ciddi revizyona, gözden geçirme girişimine, katı laiklik politikalarının mağdurlarını temsil eden, topluma özgürlük ve demokrasi vaad eden Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) öncülük etti. AKP iktidarı ilk iki döneminde, AB'ye katılım sürecine sarılarak hemen bütün alanlarda Kemalist politikalarda önemli değişikliklere öncülük etti. Askeri ve yargısal darbe girişimleri bertaraf edilerek, askeri vesayet geriletildi. Kürt kimliğinin tanınması yönünde azımsanmayacak adımlar atıldı. PKK ile barış görüşmelerine başlandı. Irak Kürtleriyle yakın ilişkiler kuruldu. PKK'nın önce Marxizm–Leninizm'i, sonra ayrılıkçılığı terk etmesi ve temel taleplerinin kabulü halinde silahlı mücadeleye son verme vaadinde bulunması, 2013 Nevruz'unda ülkeyi büyük bir Türk–Kürt barışının eşiğine kadar getirdi. Ne var ki, barış görüşmeleri, karşılıklı güvensizlik, karşılıklı vaadlerin yerine getirilmemesi nedeniyle 2015 yazında berhava oldu.
Kimilerinin “İslamcı” olarak niteledikleri, Sünni milliyetçisi AKP iktidarının, 2011'den itibaren Kemalist politikalara yöneldiği görülüyordu. Bu konudaki kuşkularımı ilk kez “AKP ‘İslami Kemalist' midir?” başlıklı yazıda dile getirdiğimi hatırlıyorum (Zaman, 26 Ocak 2012). AKP iktidarının 2011 genel seçimlerinde yüzde 50 dolayında oy almasıyla başlayan, 17/25 Aralık büyük rüşvet ve yolsuzluk soruşturmasına maruz kalmasıyla güçlenen bir süreçle bugün pek az farkla temel Kemalist politikalara sarılmasına tanık oluyoruz.
Bugün Türkiye'ye tek–parti dönemini andıran keyfi ve otoriter bir tek–adam yönetimi hakim; alaturka başkanlık sistemiyle kurumsallaştırılmak isteniyor. Muhalefet “hainlik”le özdeş tutuluyor. Diyanet İşleri Başkanlığı, tek–parti dönemine çok benzer bir şekilde, iktidar partisinin hizmetinde. Fiilen Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın başında olduğu AKP yönetimi, Kemalist kimlik politikalarında yapılan yumuşamalarda sona gelindiğini ilan etti. PKK ile çatışmalar dağlardan şehirlere indi. Irak Kürtleriyle ilişkilere gölge düşmeye başladı; “1 Mart tezkeresi” defteri yeniden açıldı. Suriye Kürtleri'yle köprüler atıldı, savaşın eşiğine gelindi. AKP iktidarının Kemalizm'e sarıldığının bir göstergesi de, Kürt politikalarında Ulusalcılarla (kökten laik milliyetçilerle) uyum içinde oluşu.
21. yüzyıldayız. Eskinin koşulları her anlamda geride kaldı. Eski politikalarda ısrar ülkenin temellerini kundaklıyor. Türkiye bütünlüğünü ve istikrarını korumak için, yeni bir Cumhuriyet, AB standartlarında özgürlükçü bir demokrasi kurmak ihtiyacında.