“Kişinin aklına her geleni söylemesi, aklının hafifliğine işaret eder.” Hz. Ali (ra) Ramazan-i şerifiniz mübarek olsun. Allah sağlık sıhhat afiyet içinde daha nice Ramazanlara, daha nice bayramlara eriştirsin.Dua ile başladığım bu Ramazan’ın ilk yazısında söz orucu –isimlendirme bana ait- perspektifinden oruca bakıp şer’i manasıyla bildiğimiz orucu muhteva ve sevap bakımından derinleştirecek bir teklif yapacağım. Aslında teklif değil; çünkü zaten sabahtan akşama yemeyerek, içmeyerek ve ailevî münasebeti terk ederek bedene tutturduğumuz orucun bir boyutu bu. Fakat bugün bizim uyguladığımız kadarıyla ahlak-i İslamiyye’de her nedense bu meseleye ciddi dikkat edilmiyor. Onun için orucun mahiyet-i aslisine yeniden dikkat çekme manasını taşıması itibarıyla teklif dedim.Söz kelimesi Arapçada kelam olarak ifade edilse de, onu bir kavram olarak ele aldığımızda Kur’an’da karşımıza çıkan karşılık “kavl”dir. Kavl’e, ona sıfat olarak ilave edilen kelimeleri de katarak bir bütün olarak bakarsak kavl-i hasen ve kavl-i münker örneklerinde olduğu gibi müspet ve menfi planda kullanıldığını görürüz. Arapça olmasına rağmen hayatımıza mal olan bu kavramları alt alta sıralayarak sadece dikkatlerinizi çekmek isterim. Kavl-i hasen, kavl-i maruf, kavl-i adl, kavl-i sedid, kavl-i tayyib, kavl-i kerim, kavl-i beliğ, kavl-i meysur, kavl-i leyyin ve kavl-i su’, kavl-i münker, kavl-i zûr, kavl-i lahn, kavl-i zuhruf.Sözün edebiyata konu olan estetik boyutunu mu nazara veriyor bunlar? Tabii ki. Kavl-i beliğ bunun örneği ama sadece estetik değil; kavl-i su’, kavl-i zur’da olduğu gibi işin inanç boyutu, kavl-i tayyipte olduğu gibi ahlak boyutu da var.Mümin, ağzından çıkan her sözün melekler tarafından kaydedildiğine ve ahirette hesabını bizzat Allah’a vereceğine inanan insanın adıdır. Bu inanç söz bağlamında müminin şuur seviyesini sürekli yükseklerde tutan bir unsurdur. Onun için Kur’an’ın bahsini ettiğimiz tamlamaları oldukça önemlidir.Dil, söze harici vücut kazandıran vesilelik makamında bir organ. Böyle olmasına rağmen Efendimiz’in (sas) şu beyanları, mecazi bağlamda dahi dilin oynamış olduğu rolün önemine işaret etmektedir: “İnsan sabahlayınca bütün organları dile başvurur ve “Bizim haklarımızı korumakta Allah’tan kork. Biz ancak senin söyleyeceklerine göre mukabele görürüz; zira sana bağlıyız. Sen doğru olursan, biz de doğru oluruz. Eğer sen eğrilir, yoldan çıkarsan biz de sana uyar ve senin gibi oluruz.” (Tirmizi, Zühd, 61)Dile böyle tembihat yapan vücut organları içinde öncelikli yere sahip olan kalptir. Şu kutlu beyan bunun ispatı: “Kalbi dürüst olmadıkça kulun imanı doğru olmaz. Dili doğru olmadıkça, kalbi doğru olmaz.” (Müsned, 3/198)Arka arkasına İnsanlığın İftihar Tablosu’ndan iki kutlu beyan daha: “Bir kul Allah’ın gazabını gerektiren bir söz söyler, fakat o sözün kendisini Allah’ın gazabına uğratacağını düşünmez. Allah o kötü sözü sebebiyle ona kıyamet gününe kadar gazap eder.” (Tirmizi, Zühd, 12) ve “Bir kul, Allah’ın hoşnut olduğu kelimelerden bir kelimeyi ehemmiyet vermeyerek söyler de Allah o kimseyi bu kelime sebebiyle birçok derecelere yükseltir. Bir kul da Allah’ı öfkelendirecek kelimelerden bir kelimeyi, hiç ehemmiyet vermeden söyler de, kendisi o kelime sebebiyle cehennemin içine düşer!” (Buhari, Rikâk, 23.)Yukarıda sözü merkeze alarak yaptığımız mümin tarifinde söyledik; ağızdan çıkan her söze hesap, mizan, cennet, cehennem şuuruyla bakar mümin. Dikkatlice yaşayanlara sözümüz yok; yaşamayanlara, onca arzu ve isteğine rağmen yaşayamayanlara gelince; gelin bu Ramazan’da bir başlangıç yapıp, söz orucu da tutalım. Konuşmayı terk edelim değil, Kur’an’ın kavl-i su, zur, münker, lahn, zuhruf dediği sözlerden uzak duralım. Kim bilir, niyet, samimiyet ve azmimize bağlı olarak Ramazan’da göstereceğimiz performans hayatımızın her gününe mal olur.
“Kişinin aklına her geleni söylemesi, aklının hafifliğine işaret eder.” Hz. Ali (ra) Ramazan-i şerifiniz mübarek olsun. Allah sağlık sıhhat afiyet içinde daha nice Ramazanlara, daha nice bayramlara eriştirsin.Dua ile başladığım bu Ramazan’ın ilk yazısında söz orucu –isimlendirme bana ait- perspektifinden oruca bakıp şer’i manasıyla bildiğimiz orucu muhteva ve sevap bakımından derinleştirecek bir teklif yapacağım. Aslında teklif değil; çünkü zaten sabahtan akşama yemeyerek, içmeyerek ve ailevî münasebeti terk ederek bedene tutturduğumuz orucun bir boyutu bu. Fakat bugün bizim uyguladığımız kadarıyla ahlak-i İslamiyye’de her nedense bu meseleye ciddi dikkat edilmiyor. Onun için orucun mahiyet-i aslisine yeniden dikkat çekme manasını taşıması itibarıyla teklif dedim.Söz kelimesi Arapçada kelam olarak ifade edilse de, onu bir kavram olarak ele aldığımızda Kur’an’da karşımıza çıkan karşılık “kavl”dir. Kavl’e, ona sıfat olarak ilave edilen kelimeleri de katarak bir bütün olarak bakarsak kavl-i hasen ve kavl-i münker örneklerinde olduğu gibi müspet ve menfi planda kullanıldığını görürüz. Arapça olmasına rağmen hayatımıza mal olan bu kavramları alt alta sıralayarak sadece dikkatlerinizi çekmek isterim. Kavl-i hasen, kavl-i maruf, kavl-i adl, kavl-i sedid, kavl-i tayyib, kavl-i kerim, kavl-i beliğ, kavl-i meysur, kavl-i leyyin ve kavl-i su’, kavl-i münker, kavl-i zûr, kavl-i lahn, kavl-i zuhruf.Sözün edebiyata konu olan estetik boyutunu mu nazara veriyor bunlar? Tabii ki. Kavl-i beliğ bunun örneği ama sadece estetik değil; kavl-i su’, kavl-i zur’da olduğu gibi işin inanç boyutu, kavl-i tayyipte olduğu gibi ahlak boyutu da var.Mümin, ağzından çıkan her sözün melekler tarafından kaydedildiğine ve ahirette hesabını bizzat Allah’a vereceğine inanan insanın adıdır. Bu inanç söz bağlamında müminin şuur seviyesini sürekli yükseklerde tutan bir unsurdur. Onun için Kur’an’ın bahsini ettiğimiz tamlamaları oldukça önemlidir.Dil, söze harici vücut kazandıran vesilelik makamında bir organ. Böyle olmasına rağmen Efendimiz’in (sas) şu beyanları, mecazi bağlamda dahi dilin oynamış olduğu rolün önemine işaret etmektedir: “İnsan sabahlayınca bütün organları dile başvurur ve “Bizim haklarımızı korumakta Allah’tan kork. Biz ancak senin söyleyeceklerine göre mukabele görürüz; zira sana bağlıyız. Sen doğru olursan, biz de doğru oluruz. Eğer sen eğrilir, yoldan çıkarsan biz de sana uyar ve senin gibi oluruz.” (Tirmizi, Zühd, 61)Dile böyle tembihat yapan vücut organları içinde öncelikli yere sahip olan kalptir. Şu kutlu beyan bunun ispatı: “Kalbi dürüst olmadıkça kulun imanı doğru olmaz. Dili doğru olmadıkça, kalbi doğru olmaz.” (Müsned, 3/198)Arka arkasına İnsanlığın İftihar Tablosu’ndan iki kutlu beyan daha: “Bir kul Allah’ın gazabını gerektiren bir söz söyler, fakat o sözün kendisini Allah’ın gazabına uğratacağını düşünmez. Allah o kötü sözü sebebiyle ona kıyamet gününe kadar gazap eder.” (Tirmizi, Zühd, 12) ve “Bir kul, Allah’ın hoşnut olduğu kelimelerden bir kelimeyi ehemmiyet vermeyerek söyler de Allah o kimseyi bu kelime sebebiyle birçok derecelere yükseltir. Bir kul da Allah’ı öfkelendirecek kelimelerden bir kelimeyi, hiç ehemmiyet vermeden söyler de, kendisi o kelime sebebiyle cehennemin içine düşer!” (Buhari, Rikâk, 23.)Yukarıda sözü merkeze alarak yaptığımız mümin tarifinde söyledik; ağızdan çıkan her söze hesap, mizan, cennet, cehennem şuuruyla bakar mümin. Dikkatlice yaşayanlara sözümüz yok; yaşamayanlara, onca arzu ve isteğine rağmen yaşayamayanlara gelince; gelin bu Ramazan’da bir başlangıç yapıp, söz orucu da tutalım. Konuşmayı terk edelim değil, Kur’an’ın kavl-i su, zur, münker, lahn, zuhruf dediği sözlerden uzak duralım. Kim bilir, niyet, samimiyet ve azmimize bağlı olarak Ramazan’da göstereceğimiz performans hayatımızın her gününe mal olur.