Dünyanın en zor, en çetin ve uzun süreli ihtilaflarından olan Filistin-İsrail ihtilafına müzakereler yoluyla çözüm bulmak için yıllardır büyük çaba sarf ediliyor. Ancak ne yazık ki bugüne kadar bu konuda ciddi bir yol alınmamış, müzakerelerde herhangi bir önemli sonuca ulaşılmamış bulunuluyor.Bu müzakerelerde de arabulucu olarak başrolü tabii olarak Amerika oynuyor; zira İsrail, Amerika’dan başkasına güvenmezken Filistin tarafı da başka bir çare olmadığı için bunu kabul ediyor. Kısacası, ihtilafta herhangi bir yol alınacaksa bu ancak Amerika’nın oynayacağı rol ile mümkün görünüyor. Nitekim bu sebeple taraflar yine Amerika’nın arabulucu rolünü bir kere daha üstlenmesiyle 3 yıl önce kesilen müzakerelere yeniden başlama kararına varmış bulunuyorlar. Başkan Obama’nın Dışişleri Bakanı Kerry’yi birinci derecede sorumlu kıldığı müzakerelerin ön formatı ve şartları bugünlerde taraflarca ele alınıyor. Bunlar kabul edildiğinde ihtilafa son verecek nihai statü müzakereleri başlayacak ve süreç yaklaşık 9 ay kadar kapalı kapılar ardında devam edecek. Müzakerelerle ilgili bilgi sadece Kerry tarafından gerekli görülürse açıklanacak.Bu müzakerelerde daha öncekilerde olduğu gibi nihai statüyü belirleyecek şu 4 temel konu ele alınacak: Muhtemel sınırlar, Kudüs’ün statüsü, Filistinli mülteciler ve işgal altındaki topraklardaki Yahudi yerleşim birimlerinin geleceği. Yıllardır bütün müzakerelerin esasını teşkil eden bu 4 konuda bugün tarafların pozisyonlarını bir kere daha hatırlatmak yerinde olacak.Muhtemel sınırlar: İsrail, bu konuda sonunda 1967 sınırlarını esas almaya yanaşacağı şeklinde mesajlar veriyor. Ancak bu konuda yaşanan gerçeklere göre düzenleme de istiyor. Bundan kasıt da çoğu Batı Şeria’da mevcut Yahudi yerleşimlerinin yapılacak anlaşma ile kendi sınırlarına dâhil edilmesi. Bunun karşılığında ise muhtemel bir Filistin devletine kendi topraklarından belli bir yüzdeyi verebileceğini öne sürüyor. Filistin tarafı ise 1967 sınırlarında ısrarlı; ama belli bir toprak mübadelesini de düşünebileceğini ima ediyor.Kudüs’ün statüsü: İsrail, bu konuda taviz vermemeye kararlı. 1980 yılında çıkardığı Temel Kanun’a göre Kudüs’ün İsrail’in tam ve bölünmez başkenti olduğunu söylerken 2000 ve 2007 müzakerelerinde Doğu Kudüs’ten bazı yerleri Filistin yönetimine terk edebileceği mesajını da vermiş bulunuyor: Filistin tarafı ise en azından 1967’de işgal edilen Doğu Kudüs’ü geri istiyor.Filistinli mülteciler: İsrail, savaşlar sonucu Filistin topraklarını terk eden ya da terke mecbur edilen Filistinli mültecilerin yeniden topraklarına geri dönmelerine kesin olarak karşı. Böyle bir durumun Yahudi devletinin sonunun başlangıcı olacağına inanıyor. Filistin tarafı ise tabii olarak mültecilerin geri dönüşünü, bunun geç de olsa adaletin yerine gelmesi anlamına geleceğini söylüyor, geri dönüşü elbette savunuyor. Ancak bunun pek mümkün olmadığını da anladığı için dönemeyen mültecilere en azından maddi tazminat ödenmesi gerektiğini de ifade ediyor.Yahudi yerleşim birimleri: Birçok husus göz önüne alındığında çözümü en zor konulardan birisinin bu konu olduğu aşikâr. Nitekim son dönemdeki bütün müzakereler İsrail’in bu konudaki inatçı ve taviz vermez tavrından dolayı kesilmiş, sonuçsuz kalmıştı. Bugün Kudüs dâhil Batı Şeria’da yüzlerce Yahudi yerleşim birimi var. Buralarda en az 600 bin civarında Yahudi yaşıyor. Bunlar adeta Filistin topraklarına saplanmış hançerler gibi duruyor. İsrail, Kudüs’teki yerleşimlerden asla vazgeçmeyeceğini; ama Batı Şeria’daki bazılarının durumunu muhtemel bir anlaşmada toprak takası esasında ele alabileceğini söylüyor. Üstelik bugün dahi yeni yerleşim inşaatlarını dondurmayacağını ilan etmiş bulunuyor. Daha önce ‘dondurma olmadan müzakereler başlamaz’ diyen Filistin yönetimi, şimdi bu şarttan vazgeçmiş görünüyor ki, ön müzakerelere başlamış görünüyor.Filistin’in öteki yarısı olan Gazze ve Hamas’ın görüşünün alınmadığı, Hamas’ın zaten kabul etmediği bugünkü müzakereler yine de bugün anlattığım 4 temel konu üzerinde yürüyecek. Umudumuz hemen hemen yok; ama yine de müzakerelerin başarılı olmasını, Filistin’in acılarının son bulmasına vesile olmasını dileriz elbette.
Dünyanın en zor, en çetin ve uzun süreli ihtilaflarından olan Filistin-İsrail ihtilafına müzakereler yoluyla çözüm bulmak için yıllardır büyük çaba sarf ediliyor. Ancak ne yazık ki bugüne kadar bu konuda ciddi bir yol alınmamış, müzakerelerde herhangi bir önemli sonuca ulaşılmamış bulunuluyor.Bu müzakerelerde de arabulucu olarak başrolü tabii olarak Amerika oynuyor; zira İsrail, Amerika’dan başkasına güvenmezken Filistin tarafı da başka bir çare olmadığı için bunu kabul ediyor. Kısacası, ihtilafta herhangi bir yol alınacaksa bu ancak Amerika’nın oynayacağı rol ile mümkün görünüyor. Nitekim bu sebeple taraflar yine Amerika’nın arabulucu rolünü bir kere daha üstlenmesiyle 3 yıl önce kesilen müzakerelere yeniden başlama kararına varmış bulunuyorlar. Başkan Obama’nın Dışişleri Bakanı Kerry’yi birinci derecede sorumlu kıldığı müzakerelerin ön formatı ve şartları bugünlerde taraflarca ele alınıyor. Bunlar kabul edildiğinde ihtilafa son verecek nihai statü müzakereleri başlayacak ve süreç yaklaşık 9 ay kadar kapalı kapılar ardında devam edecek. Müzakerelerle ilgili bilgi sadece Kerry tarafından gerekli görülürse açıklanacak.Bu müzakerelerde daha öncekilerde olduğu gibi nihai statüyü belirleyecek şu 4 temel konu ele alınacak: Muhtemel sınırlar, Kudüs’ün statüsü, Filistinli mülteciler ve işgal altındaki topraklardaki Yahudi yerleşim birimlerinin geleceği. Yıllardır bütün müzakerelerin esasını teşkil eden bu 4 konuda bugün tarafların pozisyonlarını bir kere daha hatırlatmak yerinde olacak.Muhtemel sınırlar: İsrail, bu konuda sonunda 1967 sınırlarını esas almaya yanaşacağı şeklinde mesajlar veriyor. Ancak bu konuda yaşanan gerçeklere göre düzenleme de istiyor. Bundan kasıt da çoğu Batı Şeria’da mevcut Yahudi yerleşimlerinin yapılacak anlaşma ile kendi sınırlarına dâhil edilmesi. Bunun karşılığında ise muhtemel bir Filistin devletine kendi topraklarından belli bir yüzdeyi verebileceğini öne sürüyor. Filistin tarafı ise 1967 sınırlarında ısrarlı; ama belli bir toprak mübadelesini de düşünebileceğini ima ediyor.Kudüs’ün statüsü: İsrail, bu konuda taviz vermemeye kararlı. 1980 yılında çıkardığı Temel Kanun’a göre Kudüs’ün İsrail’in tam ve bölünmez başkenti olduğunu söylerken 2000 ve 2007 müzakerelerinde Doğu Kudüs’ten bazı yerleri Filistin yönetimine terk edebileceği mesajını da vermiş bulunuyor: Filistin tarafı ise en azından 1967’de işgal edilen Doğu Kudüs’ü geri istiyor.Filistinli mülteciler: İsrail, savaşlar sonucu Filistin topraklarını terk eden ya da terke mecbur edilen Filistinli mültecilerin yeniden topraklarına geri dönmelerine kesin olarak karşı. Böyle bir durumun Yahudi devletinin sonunun başlangıcı olacağına inanıyor. Filistin tarafı ise tabii olarak mültecilerin geri dönüşünü, bunun geç de olsa adaletin yerine gelmesi anlamına geleceğini söylüyor, geri dönüşü elbette savunuyor. Ancak bunun pek mümkün olmadığını da anladığı için dönemeyen mültecilere en azından maddi tazminat ödenmesi gerektiğini de ifade ediyor.Yahudi yerleşim birimleri: Birçok husus göz önüne alındığında çözümü en zor konulardan birisinin bu konu olduğu aşikâr. Nitekim son dönemdeki bütün müzakereler İsrail’in bu konudaki inatçı ve taviz vermez tavrından dolayı kesilmiş, sonuçsuz kalmıştı. Bugün Kudüs dâhil Batı Şeria’da yüzlerce Yahudi yerleşim birimi var. Buralarda en az 600 bin civarında Yahudi yaşıyor. Bunlar adeta Filistin topraklarına saplanmış hançerler gibi duruyor. İsrail, Kudüs’teki yerleşimlerden asla vazgeçmeyeceğini; ama Batı Şeria’daki bazılarının durumunu muhtemel bir anlaşmada toprak takası esasında ele alabileceğini söylüyor. Üstelik bugün dahi yeni yerleşim inşaatlarını dondurmayacağını ilan etmiş bulunuyor. Daha önce ‘dondurma olmadan müzakereler başlamaz’ diyen Filistin yönetimi, şimdi bu şarttan vazgeçmiş görünüyor ki, ön müzakerelere başlamış görünüyor.Filistin’in öteki yarısı olan Gazze ve Hamas’ın görüşünün alınmadığı, Hamas’ın zaten kabul etmediği bugünkü müzakereler yine de bugün anlattığım 4 temel konu üzerinde yürüyecek. Umudumuz hemen hemen yok; ama yine de müzakerelerin başarılı olmasını, Filistin’in acılarının son bulmasına vesile olmasını dileriz elbette.