Türkiye’deki parlak renklerde boyanmış merdivenler ve diğer yolların fotoğrafları geçen hafta küresel çapta ilgi odağı oldu. New York Times, en popüler bloglarından birini kendi deyimiyle bu ‘renk patlamasına’ ayırdı ve gökkuşağının tüm renklerine boyanmış kamusal alanların bir dizi fotoğrafını web sitesine koydu.Hollanda’nın önde gelen gazetelerinden biri olan De Volkskrant, güzel tasarımlanmış iki sayfayı, yeni boyanmış merdivenlerde ya da yanı başında poz veren, mutlu ve gülümseyen insanların enstantaneleriyle kapladı. Sosyal medya, Türkiye’nin her yerinden aynı gökkuşağı tasarımına dayalı fotoğrafların gerçek bir infilakına tanık oldu.Türk olmayanların çoğu için, bunlar, iktidar partisinin ve özellikle de Başbakan Erdoğan’ın politikalarına yönelik kızgınlık ve hayal kırıklığını göstermek için birkaç ay önce sokaklara dökülen Taksim ve diğer yerlerdeki protestoculara göz yaşartıcı gaz sıkılmasının iç karartıcı görüntülerinden sonra, Türkiye’den gelen ilk fotoğraflardı. Polis şiddeti ve her türden temel hak ihlalleri hakkında sinir bozucu haberlerle geçen haftaların ardından, dünya medyasının kameraları başka yerler ve olaylara yönelmişti. Geriye kalan; kötü anılar ve demokrasinin durumundan mutsuz insanlarla dolu, hükümetin yurttaşların çoğuyla irtibatı kaybettiği ve sözcülerinin protestolara getirdiği tuhaf açıklamalarla dünya kamuoyunu ikna edemediği bir ülke olarak Türkiye’nin imajıydı. Sonra gökkuşağı merdivenler çıkageldi.Bu kez gözyaşı, keder, karamsarlık yok. Onun yerine neşeli yüzler, parlak renkler ve bir nevi umut ve iyimserlik hissi. Bu kendiliğinden gelişen etkinliklerin anlamı hakkında düşününce, insan iki önemli siyasi mesaj çıkarabiliyor.İlki, anlaşılan, pek çok Türk, İstanbul’un emekli sakinlerinden Hüseyin Çetinel’in oluşturduğu emsali taklit etmek için hazır bekliyormuş. Çetinel, mahallesindeki merdivenleri niye boyamış? “İnsanları mutlu etmek için.’’ diye açıklıyor kendisi. Onun siyasi olmayan girişiminin öngörülemeyen başarısı, muhtemelen, çeşitli etkenlerin bileşimiyle açıklanabilir: Çetinel’in eylemi, son ayların tüm sıkıntı ve ihtilafının ardından, olumlu bir mesaj verme arzusunun geniş kesimlerce paylaşıldığının göstergesi. Aynı zamanda, pek çok Türk’ün protestolarını devam ettirmek için yeni, barışçı yollar bulma arzusuna temas ediyor. Çok sayıda toplumsal hareketin benimsediği gökkuşağının simgeselliğinden daha etkili ne olabilir? Onu sokaklara yansıtmaktan daha görünür ne yapılabilir ve bunu yetkililerden izin istemeden yapmaktan daha iyi sivil itaatsizlik işareti olur mu?Son olaydan alınacak ikinci mesaj, şaşırtıcı şekilde, yerel yetkililerin esnek tepkisi. İlk tepkileri, eski tarz bastırmanın bir örneğiydi: Merdivenleri orijinal, koyu gri rengine alelacele yeniden boyadılar. Ama Çetinel’in merdivenlerinin ne kadar popüler olduğunu keşfedince, kısa sürede olumlu potansiyeli gördüler, yakın geçmişte sivil girişimleri yanlış okuduklarını hatırladılar ve taktik değiştirdiler. Belediye, Çetinel’in merdivenlerine gökkuşağının renklerini bizzat geri getirdi ve benzeri planları sıcak biçimde kucaklayacağını belli etti.Hem gökkuşağı merdivenlerinin popülerliği hem de yetkililerin verdiği münasip tepki, bence, Türkiye’nin içinden geçtiği sağlıklı ama çoğu zaman sancılı demokratikleşme sürecinin örnekleri. Britanya merkezli bir Türk araştırmacı ve yazar olan Ziya Meral, geçen hafta, The Cairo Review of Global Affairs’te yayımlanan iyi yazılmış ve olgularla desteklenmiş makalesinde, Türkiye’nin kendi kafa karışıklığından ötürü kavramakta zihin karışıklığı yaşadığı savı ortaya koydu. İsabetle dile getirdiği üzere: “Türkiye, ele alınmamış meseleleri halının altına süpürmekle geçen on yıllardan sonra, demokrasinin meydan okumasıyla karşı karşıya (…) Bu yaz sadece Erdoğan veya AKP değil, Türkiye devleti ve Türk kamuoyu da üzerlerinden esrar perdesi çekilerek bütünüyle gözler önüne serildi. ‘Babamız’ olmayı ve bizim yerimize devlet işlerini yönetmeyi vaat eden modern ulus devletin, bizi, demokratik ‘yetişkinler’ olma yolunda yeterli donanımdan mahrum bıraktığı net biçimde ortaya çıktı.’’Gelecek yıl için öngörüm şöyle: Daha da renkli yurttaş girişimleri ve buna ayak uydurmakta zorlanan daha da fazla yetkili.
Türkiye’deki parlak renklerde boyanmış merdivenler ve diğer yolların fotoğrafları geçen hafta küresel çapta ilgi odağı oldu. New York Times, en popüler bloglarından birini kendi deyimiyle bu ‘renk patlamasına’ ayırdı ve gökkuşağının tüm renklerine boyanmış kamusal alanların bir dizi fotoğrafını web sitesine koydu.Hollanda’nın önde gelen gazetelerinden biri olan De Volkskrant, güzel tasarımlanmış iki sayfayı, yeni boyanmış merdivenlerde ya da yanı başında poz veren, mutlu ve gülümseyen insanların enstantaneleriyle kapladı. Sosyal medya, Türkiye’nin her yerinden aynı gökkuşağı tasarımına dayalı fotoğrafların gerçek bir infilakına tanık oldu.Türk olmayanların çoğu için, bunlar, iktidar partisinin ve özellikle de Başbakan Erdoğan’ın politikalarına yönelik kızgınlık ve hayal kırıklığını göstermek için birkaç ay önce sokaklara dökülen Taksim ve diğer yerlerdeki protestoculara göz yaşartıcı gaz sıkılmasının iç karartıcı görüntülerinden sonra, Türkiye’den gelen ilk fotoğraflardı. Polis şiddeti ve her türden temel hak ihlalleri hakkında sinir bozucu haberlerle geçen haftaların ardından, dünya medyasının kameraları başka yerler ve olaylara yönelmişti. Geriye kalan; kötü anılar ve demokrasinin durumundan mutsuz insanlarla dolu, hükümetin yurttaşların çoğuyla irtibatı kaybettiği ve sözcülerinin protestolara getirdiği tuhaf açıklamalarla dünya kamuoyunu ikna edemediği bir ülke olarak Türkiye’nin imajıydı. Sonra gökkuşağı merdivenler çıkageldi.Bu kez gözyaşı, keder, karamsarlık yok. Onun yerine neşeli yüzler, parlak renkler ve bir nevi umut ve iyimserlik hissi. Bu kendiliğinden gelişen etkinliklerin anlamı hakkında düşününce, insan iki önemli siyasi mesaj çıkarabiliyor.İlki, anlaşılan, pek çok Türk, İstanbul’un emekli sakinlerinden Hüseyin Çetinel’in oluşturduğu emsali taklit etmek için hazır bekliyormuş. Çetinel, mahallesindeki merdivenleri niye boyamış? “İnsanları mutlu etmek için.’’ diye açıklıyor kendisi. Onun siyasi olmayan girişiminin öngörülemeyen başarısı, muhtemelen, çeşitli etkenlerin bileşimiyle açıklanabilir: Çetinel’in eylemi, son ayların tüm sıkıntı ve ihtilafının ardından, olumlu bir mesaj verme arzusunun geniş kesimlerce paylaşıldığının göstergesi. Aynı zamanda, pek çok Türk’ün protestolarını devam ettirmek için yeni, barışçı yollar bulma arzusuna temas ediyor. Çok sayıda toplumsal hareketin benimsediği gökkuşağının simgeselliğinden daha etkili ne olabilir? Onu sokaklara yansıtmaktan daha görünür ne yapılabilir ve bunu yetkililerden izin istemeden yapmaktan daha iyi sivil itaatsizlik işareti olur mu?Son olaydan alınacak ikinci mesaj, şaşırtıcı şekilde, yerel yetkililerin esnek tepkisi. İlk tepkileri, eski tarz bastırmanın bir örneğiydi: Merdivenleri orijinal, koyu gri rengine alelacele yeniden boyadılar. Ama Çetinel’in merdivenlerinin ne kadar popüler olduğunu keşfedince, kısa sürede olumlu potansiyeli gördüler, yakın geçmişte sivil girişimleri yanlış okuduklarını hatırladılar ve taktik değiştirdiler. Belediye, Çetinel’in merdivenlerine gökkuşağının renklerini bizzat geri getirdi ve benzeri planları sıcak biçimde kucaklayacağını belli etti.Hem gökkuşağı merdivenlerinin popülerliği hem de yetkililerin verdiği münasip tepki, bence, Türkiye’nin içinden geçtiği sağlıklı ama çoğu zaman sancılı demokratikleşme sürecinin örnekleri. Britanya merkezli bir Türk araştırmacı ve yazar olan Ziya Meral, geçen hafta, The Cairo Review of Global Affairs’te yayımlanan iyi yazılmış ve olgularla desteklenmiş makalesinde, Türkiye’nin kendi kafa karışıklığından ötürü kavramakta zihin karışıklığı yaşadığı savı ortaya koydu. İsabetle dile getirdiği üzere: “Türkiye, ele alınmamış meseleleri halının altına süpürmekle geçen on yıllardan sonra, demokrasinin meydan okumasıyla karşı karşıya (…) Bu yaz sadece Erdoğan veya AKP değil, Türkiye devleti ve Türk kamuoyu da üzerlerinden esrar perdesi çekilerek bütünüyle gözler önüne serildi. ‘Babamız’ olmayı ve bizim yerimize devlet işlerini yönetmeyi vaat eden modern ulus devletin, bizi, demokratik ‘yetişkinler’ olma yolunda yeterli donanımdan mahrum bıraktığı net biçimde ortaya çıktı.’’Gelecek yıl için öngörüm şöyle: Daha da renkli yurttaş girişimleri ve buna ayak uydurmakta zorlanan daha da fazla yetkili.