1- Özeleştiri yapamayan, eleştiri de yapmamalıdır.2- Ailenin kalp atışları medeniyetin şaşmaz göstergesidir.3- Parasız hiçbir şey olmuyorsa, parayla da hiçbir şey olmaz.4- Düşünce üretme gücünde ve samimiyetinde olanlar çözüm, olmayanlar ise düğüm üretir. Goethe, “Çözüme katkı sunmayan, problemin bir parçası olur.” diyor.5- İnsan kendini yabancılaştırarak da yalnızlaşır ve hiç farkına varmaz.6- Sorumluluk şuuruna sahip olan kişi, kendini korumayı da geliştirmeyi de, nereden gelip nereye gittiğini de, yaşamasının anlamını da, sevgiyi de saygıyı da, neyi yapması neyi yapmaması gerektiğini de bilir. Bilir, çünkü kolay öğrenir; öğrenme ve düşünme gayreti süreklidir.7- “Herkes hafızasından şikâyet eder, muhakemesinden şikâyet eden yoktur” sözünü severim. Öyledir ama, aması var! Bizim hatırlama ihmallerimizin çoğu, hafızamızla değil, muhakememizle ilgilidir. Düşünmediğimizi hatırlama ihtiyacı da hissetmeyiz.8- İnancı, sevgiyi açıklamak daha kolay, gafleti açıklamak çok zor. Çünkü ortada gafleti amaçlayan medeniyet ağları, manzumeleri, cihazlanmaları var. İç içe geçmiş nice helezonlar, kıvrımlar, düğümler söz konusu. Felsefî, siyasî, iktisadî, estetik, sosyolojik… Birini aşsan diğerine takılırsın… Bilgilenmeyle, yalın bilgilenmeyle; birey bunu başaramaz. Bir bilgiler okyanusunda kaybolur gider. Düşüncenin ışığı olmadan, bilgiler ona göre değerlendirilmeden bu yolculuğa çıkılamaz. Gaflet son derece “donanımlı” hale gelmiştir, düşüncenin yardımı olmadan kimse evinin yolunu bile bulamaz. Evinin, yuvasının, ailesinin, cennetinin yolunu…9- Batı’yla olan tarihî münasebetlerimizdeki kesişmelerin çoğu şöyledir; biz giderken onlar dönüyordu (hatadan), biz dönerken onlar yürüyordu (doğru’ya). Ama taklit mesafesinde hep, yanlışlar var. Nasıl oluyor? Şöyle: Hatalar bize çabucak yansıyor, doğrular geç anlaşılıyor ve özü (tekabülü) kavranamadığı için aktarılamıyor. Çünkü taklide elverişli olan şey, pozitif değil negatif olandır.10- Büyük çaptaki olaylarda, özü kaçırdığımız zaman; teferruat bilgileri, aydınlığı değil karanlığı artırır.11- Doğru okumak, düşünerek, süzerek okumaktır. Biz tarihi ve evrensel metinleri böyle okumuyoruz; bugünlere, böyle okumaların kazandıracağı bir olgunlukla bakmayı bilmiyoruz. Sol da bilmiyor, sağ da. Batı’yı Batı hayranları da bilmiyor, Batı karşıtları da. Doğru okumayı bilmedikleri için bilmiyorlar. Batı’ya yönelik sayısız tepkisellik reddiyesi var çeşitli akımlar halinde; ama bir tek derin ve ciddî eleştiri yok. Sayısız hayranlık methiyeleri var, ama bir tek doğru ve ciddî pozitif tespit sonucu yok. O kadar yok ki, doğru okumaya dayanan doğru düşünceyi “bilgi yanlışı” gibi görüyorlar ve gülünç oluyorlar.12- “Ben düşündüm, al sonucunu!” diyen çok ünlü isimler vardır. Asıl değerli düşünürler, düşündürmeyi amaçlarlar. Batı’da da böyledir. Düşündüremiyorsan, eğitemezsin; düşündüremiyorsan, yaşatamazsın; düşündüremiyorsan, akışın devamlılığını sağlayamazsın. Düşündürmeyi düşünmüyorsan, bu işi kendin de beceremiyorsun demektir.13- Alim olmak zordur, önemlidir; ama sınırlıdır. Biz çeşitli ihtisas dallarıyla ilgili çok alim yetiştirdik ama yeterince düşünür yetiştiremedik, bunun sıkıntılarını da çok yaşadık.14- Bazı şeyler hukuka, adaba aykırıdır. Bazı şeyler, dostluğa, komşuluğa, toplumsal saygıya, barışa, duyarlılığa ve nezakete aykırıdır… Dahası var. Bazı şeyler tenzihen mekruh’tur fıkıh dilinde. Kerahet şüphesi var, sakınmak daha iyi. Hatta bir de “hilaf-ı evla” var; “daha iyiye aykırı” demek… Hayat öyle “suç değilse yaparım ben arkadaş” demekle yürümez. Öyle yaparsan kimsenin selam vermediği (herkesin buğzettiği) insan haline gelirsin.
1- Özeleştiri yapamayan, eleştiri de yapmamalıdır.2- Ailenin kalp atışları medeniyetin şaşmaz göstergesidir.3- Parasız hiçbir şey olmuyorsa, parayla da hiçbir şey olmaz.4- Düşünce üretme gücünde ve samimiyetinde olanlar çözüm, olmayanlar ise düğüm üretir. Goethe, “Çözüme katkı sunmayan, problemin bir parçası olur.” diyor.5- İnsan kendini yabancılaştırarak da yalnızlaşır ve hiç farkına varmaz.6- Sorumluluk şuuruna sahip olan kişi, kendini korumayı da geliştirmeyi de, nereden gelip nereye gittiğini de, yaşamasının anlamını da, sevgiyi de saygıyı da, neyi yapması neyi yapmaması gerektiğini de bilir. Bilir, çünkü kolay öğrenir; öğrenme ve düşünme gayreti süreklidir.7- “Herkes hafızasından şikâyet eder, muhakemesinden şikâyet eden yoktur” sözünü severim. Öyledir ama, aması var! Bizim hatırlama ihmallerimizin çoğu, hafızamızla değil, muhakememizle ilgilidir. Düşünmediğimizi hatırlama ihtiyacı da hissetmeyiz.8- İnancı, sevgiyi açıklamak daha kolay, gafleti açıklamak çok zor. Çünkü ortada gafleti amaçlayan medeniyet ağları, manzumeleri, cihazlanmaları var. İç içe geçmiş nice helezonlar, kıvrımlar, düğümler söz konusu. Felsefî, siyasî, iktisadî, estetik, sosyolojik… Birini aşsan diğerine takılırsın… Bilgilenmeyle, yalın bilgilenmeyle; birey bunu başaramaz. Bir bilgiler okyanusunda kaybolur gider. Düşüncenin ışığı olmadan, bilgiler ona göre değerlendirilmeden bu yolculuğa çıkılamaz. Gaflet son derece “donanımlı” hale gelmiştir, düşüncenin yardımı olmadan kimse evinin yolunu bile bulamaz. Evinin, yuvasının, ailesinin, cennetinin yolunu…9- Batı’yla olan tarihî münasebetlerimizdeki kesişmelerin çoğu şöyledir; biz giderken onlar dönüyordu (hatadan), biz dönerken onlar yürüyordu (doğru’ya). Ama taklit mesafesinde hep, yanlışlar var. Nasıl oluyor? Şöyle: Hatalar bize çabucak yansıyor, doğrular geç anlaşılıyor ve özü (tekabülü) kavranamadığı için aktarılamıyor. Çünkü taklide elverişli olan şey, pozitif değil negatif olandır.10- Büyük çaptaki olaylarda, özü kaçırdığımız zaman; teferruat bilgileri, aydınlığı değil karanlığı artırır.11- Doğru okumak, düşünerek, süzerek okumaktır. Biz tarihi ve evrensel metinleri böyle okumuyoruz; bugünlere, böyle okumaların kazandıracağı bir olgunlukla bakmayı bilmiyoruz. Sol da bilmiyor, sağ da. Batı’yı Batı hayranları da bilmiyor, Batı karşıtları da. Doğru okumayı bilmedikleri için bilmiyorlar. Batı’ya yönelik sayısız tepkisellik reddiyesi var çeşitli akımlar halinde; ama bir tek derin ve ciddî eleştiri yok. Sayısız hayranlık methiyeleri var, ama bir tek doğru ve ciddî pozitif tespit sonucu yok. O kadar yok ki, doğru okumaya dayanan doğru düşünceyi “bilgi yanlışı” gibi görüyorlar ve gülünç oluyorlar.12- “Ben düşündüm, al sonucunu!” diyen çok ünlü isimler vardır. Asıl değerli düşünürler, düşündürmeyi amaçlarlar. Batı’da da böyledir. Düşündüremiyorsan, eğitemezsin; düşündüremiyorsan, yaşatamazsın; düşündüremiyorsan, akışın devamlılığını sağlayamazsın. Düşündürmeyi düşünmüyorsan, bu işi kendin de beceremiyorsun demektir.13- Alim olmak zordur, önemlidir; ama sınırlıdır. Biz çeşitli ihtisas dallarıyla ilgili çok alim yetiştirdik ama yeterince düşünür yetiştiremedik, bunun sıkıntılarını da çok yaşadık.14- Bazı şeyler hukuka, adaba aykırıdır. Bazı şeyler, dostluğa, komşuluğa, toplumsal saygıya, barışa, duyarlılığa ve nezakete aykırıdır… Dahası var. Bazı şeyler tenzihen mekruh’tur fıkıh dilinde. Kerahet şüphesi var, sakınmak daha iyi. Hatta bir de “hilaf-ı evla” var; “daha iyiye aykırı” demek… Hayat öyle “suç değilse yaparım ben arkadaş” demekle yürümez. Öyle yaparsan kimsenin selam vermediği (herkesin buğzettiği) insan haline gelirsin.